Ödüller teşvik mi ediyor tescil mi?

Orhan Kemal Roman Armağanı’nın Ayşe Kulin’e verilmesi tepki çekti. Romana verilen ödülün bu yıl bir yazarın ‘tüm eserlerine’ verilmesi için kimisi Ayşe Kulin’in ödüle layık olmadığını söyledi kimisi de okur kitlesini zaten oluşturmuş bir yazara bu ödülü vermenin genç yazarların önünü keseceğini savundu.

Bunun üzerine diğer ödüllerde durum nasıl görmek için, Sait Faik Hikâye Armağanı’na ve Haldun Taner Öykü Ödülü’ne baktık. Sonuçlar ilginç.

Sait Faik Hikâye Armağanı

Ödül, 1964’ten bu yana Darüşşafaka Cemiyeti’nce veriliyor. Cemiyetin internet sitesindeki tanıma göre ‘dönemin ileri gelen edebiyat ustalarından oluşturulan jüri, o yıl yazılmış en iyi hikâye kitabını’ seçiyor.

Ödül 1955, 1964, 1965, 1969, 1971, 1978, 1988 ve 1998’te birden fazla yazara pay edildi. 1960-1963, 1979, 1981, 1982 ve 1993’te verilmedi.

Ödülün son kazananı Şimdi Dönecek Dünya ile Burçe Bahadır oldu.

Şimdiye dek 71 yazar ödüle layık görüldü. İlk olarak cinsiyet dağılımına bakılabilir:

Ödülü ağırlıkla erkeklerin kazanması, edebiyatta cinsiyet dengesizliğine yorulabilir, ancak son 10 yılda dağılım bir dengeye kavuşmuş. Ödül, 2016’dan bu yana sırayla bir erkek, bir kadın yazara verilmiş.

2016’ya dek tabloysa şöyle:

Sait Faik Hikâye Armağanı’nı kimin kaç kaç yaşında kazandığına baktığımızdaysa ödülün en genç sahibi 23 yaşındaki Tahsin Yücel olmuş. Yücel, ödülü 1956’da kazanmış.

70 yaşından sonra eser yayınlamaya başlayan Kamil Erdem’se 77’nci yaşında kazandığı ödülün en yaşlı sahibi.

Ödülü kazananların yaş ortalaması 36,3. Dağılım şöyle:

36 yaşın edebiyatçı için genç sayıldığı düşünülürse Orhan Kemal Armağanı’ndaki eleştirilerin Sait Faik Hikâye Armağanı için pek de dillendirilemeyeceği söylenebilir.

Yine de ödüle kaçıncı kitapta kavuşulduğuna bakılabilir. Buradaki dağılımsa şöyle:

Ödülü ilk kitabıyla kazananların yüzdesi düşük. Sait Faik Hikaye Armağanı’nın ilk kitabını yazmış yazarları ‘teşvik’ gibi bir amacının olmadığı öne sürülebilir.

Ödüllerin ‘teşvik’ işlevinin gerekliliği bir tarafa, ödül de zaten ‘yılın en iyi hikaye kitabı’nı ilan etmek gibi bir misyon ortaya koyuyor.

O halde her yıl çıkan olağanüstü sayıda ilk kitaba rağmen, jüri değerlendirmesine göre, bu kitaplar çoğunlukla ödülün standartını karşılayamıyor.

Ya da bu ödüllerde kimi yayınevleri öne çıkıyor ve ilk kitabını yayınlayacak yazarlar bu yayınevlerince kabul edilmiyor… Başka bir inceleme konusu.

Ödülü kazanmış isimler şöyle:

Haldun Taner Öykü Ödülü

1987’de Milliyet Sanat dergisinin başlattığı ödülü bugün Milliyet Gazetesi ‘Haldun Taner’in anısına’ veriyor.

Milliyet Gazetesi’nin geçen yıl internet sitesinden yayınladığı başvuru duyurusunda şöyle denmiş: “Haldun Taner Öykü Ödülü yarışması, 35. kez kültür sanat dünyasına yeni isimler kazandırmaya devam ediyor.”

Öte yandan resmi duyuru görselinde ‘yeni isimler kazandırmak’ gibi bir iddiadan bahsedilmiyor.

Erkek yazarlar yine benzer yüzdelerle burada da ağır basmış. Cinsiyet dağılımı şöyle:

Gelgelelim ilginç bir nokta var. Tıpkı Sait Faik Hikâye Armağanı gibi Haldun Taner Öykü Ödülü de 2016’dan beri sırayla bir kadın, bir erkek yazar verilmiş.

2016’ya kadarki durumsa şöyle:

Ödülün yaş ortalaması Sait Faik Hikâye Armağanı’ndan daha yüksek, 42.7.

En genç kazanan 24 yaşındaki Kürşat Başar (1989), en yaşlı kazanan 72 yaşındaki Zeyyat Selimoğlu (1994).

Bu ödüldeki yaş dağılımı şöyle:

Sait Faik Hikâye Armağanı gibi Haldun Taner Öykü Ödülü de ağırlıkla 31-40 ve 41-50 yaş aralığındaki yazarlara veriliyor.

Haldun Taner Öykü Ödülü’nün kaçıncı kitapta kazanıldığı incelendiğinde, yine Sait Faik Hikâye Armağanı’ndakine benzer bir tablo çıkıyor.

Özetle,

• Erkekler daha ağırlıktaymış, ancak dengeye kavuşuyor.
• ‘Prime’ dönem 35-50 gibi görünüyor.
• İlk kitapla kazanma ihtimali düşük
• İkinci kitapta her iki ödül için de oran kaydadeğer biçimde yükseliyor
• Sait Faik Hikaye Armağanı görece ‘genç’ bir ödül